T. J. de Ruiter, predikant en bijbelleraar

Inleiding

Het was de laatste tijd juist zo zegenrijk vonden veel Rooms Katholieke priesters, protestantse en evangelische leiders want zij konden soms gezamenlijk de eucharistie, het heilig avondmaal, vieren. Over verschillen van inzicht werd niet zoveel gepraat, zeker niet over diepgaande, zoals de Roomse leer van de transsubstantiatie, dat is de verandering van de ouwel in het vlees en van de wijn in het bloed van het fysieke lichaam van Jezus Christus. Men vierde tezamen in eenheid en erkende elkaar als leden van hetzelfde lichaam van Christus. Verschillen van kerkelijke orde, leer en rituelen werden terzijde gelegd.

De kerkleiding grijpt in

Het was dus mogelijk één met elkaar te zijn en als Rooms Katholieken, protestanten en evangelicalen tezamen het gemeenschappelijk geloof in de gekruisigde en opgestane Heer te belijden. Of de Roomse broeders er zich bewust van waren of niet, maar met hun deelname aan deze oecumenische vieringen gingen zij in tegen eeuwenlange instructies van de Roomse Kerk. Een corrigerende reactie van het Vaticaan kon daarom in beginsel niet uitblijven. Vooral niet na de laatste uitgesproken encycliek 'Ecclesia de eucharistia' in 2003, dat is 'de kerk leeft vanuit de eucharistie,' van paus Johannes Paulus de Tweede.

De paus, die door de Roomse Kerk als de plaatsbekleder van Christus op aarde wordt beschouwd zei in feite dit:"Hoe kan men als gelovigen van de ware moederkerk met afgedwaalde gelovigen, afvalligen dus, die de plaatsbekleder van Christus op aarde niet eens erkennen, samen in eenheid vieren, alsof er niets aan de hand is?"

De bewakers van de Roomse kerkorde, de 'Congregatie voor de Liturgie' zijn dan ook aan het werk gegaan. Er verscheen op 23 april 2004 een boekwerk met instructies, 'Redemptionis Sacramentum,' - sacrament van de verlossing - dat acht hoofdstukken bevat. Het moet worden gezegd dat, vanuit het standpunt van de Roomse Kerk gezien, deze 'Congregatie voor de Liturgie' een grondig werk heeft gedaan en tal van misbruiken en overtredingen van de Roomse leer en liturgie genoemd en veroordeeld heeft.

Er is in het boek gesteld dat het een zware overtreding van een priester is met een protestantse leider de heilige eucharistie te delen. De kerkleer verbiedt ook dat Roomse leken en lekenpriesters de eucharistie bedienen, zoals nu soms wordt gedaan. Want om het brood te wijden, zodat dit het echte vlees van Christus wordt en de wijn, zodat het echt bloed van het lichaam van Christus wordt, moet je ingewijd zijn als priester, alleen zo zal de heiligheid en de kracht aanwezig zijn om het geheimenisvolle proces van transsubstantiatie te doen plaats vinden.

Nu beseft de kerkleiding echter dat er teveel is gedoogd - vooral de laatste decennia. Daarom is het hoog tijd om de leerteugels weer eens strak aan te halen. De priesters moeten zich gaan houden aan de instructies, zoals zij de kerk bij hun priesterwijding hadden beloofd. Zo zal de priester tijdens de eucharistie in het voorgeschreven gewaad dienen en de juiste ornamenten dragen, want - zo stelt de kerk alleen zo zal de zegen van het deel hebben aan het lichaam van Christus de devote gelovige deelachtig worden. Het gaat in de eucharistie dus om de allerheiligste zaken en daarom moet er integer en zorgvuldig worden gehandeld.
 

De hostie - een ouwel - is geen vlees van het lichaam van Christus

Voor mij ligt de lijvige 'Catechismus van Katholieke Kerk,' een aantal jaren geleden tijdens een bezoek aan het Vaticaan er gekocht. Het staat er allemaal duidelijk in een grote hoeveelheid gezaghebbende, ordelijke artikels - ook over de eucharistie, in het hoofdstuk over de zeven sacramenten van de Kerk, hoofdstuk 1, artikel 3; Engelstalige editie, pagina's 297 tot 319: het brood wordt het vlees van Christus en de wijn het bloed. Het eten van het brood en het drinken van de wijn is het leven van de kerk, dus van elke gelovige.

Het Vaticaan leert dat de ouwel van blanke, ongezuurde tarwe moet worden gemaakt. Als de ouwel door de priester is geconsecreerd wordt het geacht echt vlees van het lichaam van Christus te zijn geworden en dan wordt het de hostie genoemd. We mogen ervan uitgaan dat de hostie iemand niet ziek maakt maar eerder gezond. Aangezien mijn vrouw coeliakie heeft  - een intolerantie voor gluten, een eiwitfractie die in tarwe aanwezig is  volgen wij alle publicaties over deze intolerantie die o.a. darmklachten en ernstige complicaties kan veroorzaken. Een medisch rapport onthulde dat een priester altijd ziek werd na het eten van de hostie hoewel die geacht wordt het vlees van Christus te zijn geworden. Een nauwkeurig medisch onderzoek bracht aan het licht dat hij gevoelig voor gluten was.  Voor mensen met gluten intolerantie is er maar één mogelijkheid om de lichamelijke klachten te voorkomen: geen tarwe meer eten, dus ook de ouwel niet meer. Gelet op de Roomse leer van de transsubstantiatie had de priester helemaal niet ziek kunnen worden van de ouwel, want die was toch veranderd in vlees van het lichaam van Christus.

Uit voorzichtige onderzoeken blijkt thans dat het medisch niet is uit te sluiten dat er meerdere priesters zijn die de gluten in de ouwel niet kunnen verdragen. Wat leren we hieruit? Dat de ouwel gewoon een tarweproduct blijft - ook na het consecratiegebed van de priester. Om gelovigen met gluten intolerantie toch zonder probleem te laten deelnemen aan de eucharistie is er na zoveel eeuwen van normale productie uit de juiste tarwe, toch een 'glutenvrije ouwel' verkrijgbaar.

Onjuiste vertolking van de woorden van Christus is de basis van de leer van de transsubstantiatie

De Roomse Kerk stelt dat elke keer als de eucharistie wordt bediend het lichaam van Christus opnieuw aan gelovigen wordt geschonken, zodat zij door het eten ervan dagelijks het eeuwig heil deelachtig zullen zijn.

Protestantse en evangelische gelovigen weten dat deze Roomse leer indruist tegen de onderwijzing van de apostelen in het Nieuwe Testament. De apostelen leerden dat Christus eenmaal geofferd is om de zonde weg te doen, zodat er door het geloof verzoening met God mogelijk is, (Romeinen 6:10; Hebreeën 9:26-28; 1 Petrus 3:18). Wie dit gelooft, heeft vergeving van zonden en eeuwig leven. De eucharistie of het heilig avondmaal is volgens de instelling van Christus zelf en de leer van de apostelen niets anders dan het gedenken van het offer van Christus met de symbolen van brood en wijn. De Roomse Kerk houdt er echter aan vast dat we de woorden van Christus, "Dit is mijn lichaam en dit is mijn bloed," letterlijk dienen op te vatten. Laat ons enige momenten nadenken over de opvatting dat deze woorden letterlijk genomen dienen te worden.

Toen Christus de woorden sprak over het brood en de wijn, als het eten van zijn lichaam en het drinken van zijn bloed, was Hij nog niet gekruisigd en waren zijn vlees en bloed nog niet uitgestort. Het is zonder meer duidelijk dat de aanwezige discipelen heel goed begrepen dat zij de woorden van Jezus niet letterlijk moesten opvatten. Een letterlijk verstaan van dergelijke woorden paste ook geheel niet in de Joodse traditie. De woorden die Jezus in Johannes 6:52-58 sprak over het eten van zijn vlees en het drinken van zijn bloed, moesten ook niet letterlijk opgevat worden. Die fout maakten de Joodse leiders, die aanstoot aan zijn woorden namen en Jezus ervoor veroordeelden.

De Joodse leraars, zo ook Christus, kenden de kracht van de metafoor, de figuurlijke kunst van uitdrukken, waarbij het bedoelde object en het beeld, dat ervoor wordt gebruikt, in elkaar overvloeien. Ik illustreer dit met een ander voorbeeld uit het evangelie, (Lucas 13:32). Jezus zei eens over de sluwe koning Herodes: "Zegt die vos." Niemand gelooft toch dat Jezus er op doelde dat Herodes een dier was, dat wij 'vos' noemen en Herodes veranderde door deze uitspraak toch ook niet in een vos? Neen, wat Jezus wilde communiceren met de krachtige metafoor van de vos is dit: Herodes bezat die sluwheid en gemene tactieken, die kenmerkend voor deze diersoort zijn; hij was wat zijn aard betrof als een vos. Zo moeten we ook de uitspraak over het brood en de wijn verstaan. Wat Jezus eigenlijk communiceerde was dit: "Dit brood stelt mijn lichaam voor, dat Ik geef en de beker stelt mijn bloed voor, dat ik uitstort." Zijn lijden en dood waren reëel, daar gaf Hij zijn vlees en zijn bloed.

Maar de Roomse Kerk moet en zal zich vast houden aan haar interpretatie, waarop haar leer van de transsubstantiatie is gebouwd, ook al zou de hele wereld de ongerijmdheid en onbestaanbaarheid van sommige van haar leringen kunnen bewijzen. Hier blijkt de starheid van het leersysteem van deze kerk, die nog altijd het grootste kerkelijk instituut op aarde is.

De verering van de hostie wordt hersteld

In het licht van de recente Vaticaanse instructies is het niet verwonderlijk dat sinds het verbod van 1578 door de Gereformeerde leiders van de Protestantse kerkhervorming in Amsterdam, op zondag, 13 juni, 2004 voor het eerst opnieuw de sacramentsprocessie gehouden werd. Bisschop Punt van Haarlem hield de monstrans, een prachtige zilveren kelk met daarin de hostie, in zijn handen terwijl hij onder een baldakijn door het oude centrum liep en het koor achter hem zong: "Knielt Christenschaar," en "Wees gezegend, levend Manna." Indien men dit vertoon niet als een verering van de hostie wil beschouwen, dan zal men toch zeker moeten toegeven dat dergelijk ritueel de ware boodschap van Christus eerder verdoezelt dan verduidelijkt, zoals zelfs sommige Roomse geestelijken eerlijk toegeven.

Slot

Ik denk dat de recente instructies van het leergezag van de Roomse Kerk niet als een bagatel terzijde kunnen worden gelegd, want het Vaticaan is op dit punt zeer serieus. De vraag is echter of zij nog voldoende greep heeft op de huidige ontwikkelingen in de kerk om haar leergezag op te leggen. Vroeger werden allen, die zich niet onderwierpen aan haar gezag geëxcommuniceerd. Hoe ver zal de kerkleiding nu nog durven of willen gaan?

Mijn gebed gaat uit naar die Roomse broeders die worstelen met het probleem dat hen thans wordt voorgelegd en die in hun hart weten dat het niet waar kan zijn wat het Vaticaan volgens de kerkleer voorschrijft - maar hoe moeten zij dan verder? Ik heb diep respect voor die Roomse priesters, zoals in de vorige eeuw o.a. de bekende dominee Hegger, die de Roomse Kerk verlaten en soms een nieuwe roeping binnen de protestantse of evangelische sector opbouwen.

Leusden, 20 juli 2004

Reageer: Pastor T. J. de Ruiter

• Index Actueel Evangelisch Commentaar
• Home (internationaal,English language)
• Home Inspiratie & Inzicht,'