Inleiding
De nieuwe wet op euthanasie en hulp bij zelfdoding, die in 2001 werd goedgekeurd en van kracht is geworden, legt een opvatting over het leven en de dood bloot, die voor een bijbelgetrouw Christen onaanvaardbaar is. Argumenten van de voorstanders van de wet, zoals bijvoorbeeld, 'men heeft zowel recht op het leven als op de dood' en 'euthanasie is een daad van mededogen met een mens, die geen uitzicht meer heeft op een zinvol en waardig menselijk bestaan' klinken misschien voor velen redelijk en aanvaardbaar. Als zij echter aan een zorgvuldige toetsing aan Bijbelse openbaring en normen worden onderworpen, gaan de ogen open voor de heilloze weg, die een samenleving met een dergelijke wet opgaat. Aangezien de nieuwe wet bij de arts de uitvoering van euthanasie neerlegt, zal ik in het bijzonder bij de rol van de arts in dit artikel stilstaan.
1. De arts en zijn roeping
Artsen zijn opgeleid om te helen, te genezen, lijden te zoveel mogelijk te verzachten en hun werk met respect voor de aan hun zorg en kennis toevertrouwde mensen te verrichten. Hoewel de volledige eed van Hippocrates niet meer door de arts wordt afgelegd is het - mijns inziens - toch belangrijk te wijzen op hetgeen er in de oorspronkelijke eed staat. Ik citeer uit 'inleiding tot de geschiedenis der geneeskunde,' van G. A. Lindeboom, bladz. 50, "Ik zal aan niemand, ook niet op zijn verzoek, enig dodelijk geneesmiddel toedienen, noch mij lenen tot enig advies van dien aard; evenmin zal een vrouw een pessarium voor een miskraam van mij bekomen." De arts heeft dus in principe plechtig beloofd nooit een patiënt te doden, ook niet als daarom verzocht zou worden. Dat sommige artsen mensen uit het leven helpen te treden met het toedienen van bepaalde medicamenten - men mag deze middelen eigenlijk met goed fatsoen geen 'medicamenten' meer noemen, maar 'killers,' als zij hiervoor worden gebruikt - druist in tegen het grondbeginsel van hun beroep. Artsen behoren zich dan ook niet te lenen voor het uitvoeren van euthanasie of voor hulp bij zelfdoding.
Artsen komen echter in toenemende mate voor moeilijke beslissingen te staan, de moeilijkste zijn ongetwijfeld die, als een patiënt om euthanasie of om hulp bij zelfdoding vraagt. Ik heb begrepen dat er artsen zijn, die een euthanasie hebben uitgevoerd en daardoor in een innerlijk conflict terecht zijn gekomen. Dit laat zien in welk een moeilijke situatie zij zich zagen gesteld toen zij geconfronteerd werden met het einde van de medische mogelijkheden en het verzoek om bespoediging van de dood, omdat die toch onafwendbaar was.
Een consciëntieuze arts zal de stem van zijn geweten niet willen omzeilen. De vraag, waarvoor we ons gesteld zien, is of begrip willen opbrengen voor de arts, die het verzoek om euthanasie uit gevoelens van mededogen inwilligde.
2. Medische mogelijkheden leiden tot moeilijke situaties
Er zijn veel vragen te stellen, die voortkomen uit de medisch-technische mogelijkheden en de beschikbare middelen; ik zal kort op enkele vragen ingaan. Ongetwijfeld kunnen de vragen uit de praktijk van de arts met vele worden aangevuld.
Hoe zullen wij moeten omgaan met hen, die dermate gedementeerd of op andere wijze mentaal gehandicapped zijn dat zij niet- of nauwelijks weten dat zij leven? In een natuurlijk milieu, zonder de medische mogelijkheden, die ons thans in deze beschaafde wereld ten dienste staan, zouden zij zeker zijn gestorven. Zijn wij er niet tezamen in onze beschaafde samenleving van overtuigd, dat wij de plicht hebben deze medemensen een waardige verzorging te geven totdat zij heengaan?
De huidige kennis en middelen stellen ons echter in staat het leven van hen, die in hoge ouderdom zijn gekomen te rekken tot ver na het tijdstip van een natuurlijke dood. Moet een behandeling dan door blijven gaan en zullen wij het leven kunstmatig in stand houden? De passieve euthanasie kan een natuurlijke en ook zachte manier zijn om het leven te verlaten wanneer men in hoge ouderdom is en de lichaamskrachten het opgeven. De eetlust is verdwenen, men sluit de ogen en men begeert heen te gaan, van het leven verzadigd. Dit is een persoonlijke persoonlijke beslissing van de betrokkene en zal hij dan niet gerespecteerd moeten worden?
Dan is er de zieke, die weet, dat hem binnenkort een nare, zo niet afschuwelijke lijdensweg naar de dood te wachten staat, een laatste strijd om te blijven leven, die hij zeker verliezen zal. Is het onjuist dat de doodzieke zich overgeeft aan dat terminale proces? Is het onjuist dat hij medicamenten en levenrekkende middelen weigert om zodoende het dodelijk ziekteproces sneller te doen verlopen? Ik denk van niet. De overgave aan een dodelijk ziekteproces, waarbij voedsel en medicamenten geweigerd worden is een vorm van passieve euthanasie. Passieve euthanasie wordt medisch 'het staken van levensverlengende handelingen' of een 'terughoudend medisch beleid' genoemd om verwarring met echte euthanasie te vermijden. De arts zal echter geen actieve euthanasie verrichten, hoewel hij de middelen kent- en de mogelijkheid heeft om het uit te voeren. Hier ligt de grens van de geneesheer; hij is er om te genezen en niet om te doden, punt.
Dan is er ook de doodzieke- of de depressieve mens, die bij de arts aanklopt en vraagt om hulp bij zelfdoding - een uiterst moeilijke vraag. De middelen zijn er om zachtjes uit het leven te stappen en de vraag of iemand het recht heeft zelf te beslissen uit het leven te stappen wordt door sommigen reeds bevestigend beantwoord. Als de arts echter het dodelijke middel geeft is hij wel medeplichtig aan de dood van de patiënt. Als er later hem een beschuldiging van medeplichtigheid aan moord ten last zou worden gelegd, kan hij in grote problemen komen.
3. Is lijden zinloos?
Laat mij hier even stil staan bij de vraag of het leven alleen zinvol is als men gezond is en van alles kan ondernemen en zinloos als het lijden ondraaglijk en/of terminaal wordt. De Bijbel draagt ook hier de boodschap uit, opgetekend uit de mond van heilige mensen, dat de wijze, waarop de mens op lijden reageert de waarde en de zinvolheid ervan bepalen - en dit geldt ook voor de dood. Niet slechts de Bijbel, maar ook het getuigenis van veel gelovigen, spreekt van de loutering van de ziel, juist in het lijden. Die loutering, soms door diep lijden heen, werd gezien als van grote waarde voor het leven in het heden en in het hiernamaals. Lijden kan een mens onproductief maken naar wereldse- en maatschappelijke maatstaven, maar tegelijkertijd kan het geestelijk zeer productief zijn en leiden tot bezinning, bekering, heiliging en een intiemere relatie met God.
Ik wijs er voorts nog op dat de Heilige Schrift duidelijk leert dat het leven een geschenk van God is en dat God de Eigenaar van ons- en ons leven blijft. Hij heeft het ons gegeven om er als een beheerder mee om te gaan. Voor hetgeen wij met ons leven doen zijn we Hem verantwoording verschuldigd. De Bijbel geeft geen mandaat tot autonomie of zelfbeschikking, die zich zelfs zou uitstrekken tot het besluit uit het leven te stappen. Het doden van een mens is het vernietigen van het eigendom en het beeltenis van God.
4. Wij overwinnen de dood niet
De kennis blijft oprukken en verlegt de grenzen van onze mogelijkheden. Nieuwe hoop is gevestigd op de gentechnologie, waarmee men ook de nu nog ongeneeslijke ziekten hoopt te laten verdwijnen. Misschien zal zelfs - zo denken sommigen - het ouderdomsproces flink vertraagd kunnen worden en de dood verder teruggedrongen. Het is echter beslist niet onmogelijk dat door deze diepteingrepen in het menselijk organisme, nieuwe ziekten ontstaan met nieuwe vormen van (langer en ondraaglijk) lijden en.... de dood zal toch komen - onverbiddelijk!
De Heer zei dat een goede zaak is als een leven wordt gered. Wij staan voor de vraag of het goed is met alle ons ten dienste staande middelen een leven, dat in de terminale fase is gekomen, te rekken, met al het lijden eraan verbonden, want dan kan er van redden eigenlijk geen sprake meer zijn. Bij elk terminaal ziektebed zal men de vraag in alle openheid en eerlijkheid opnieuw bespreekbaar moeten durven maken. Wie bij een doodsbed heeft gestaan, weet, dat het hoofd in onmacht gebogen moet worden en dat de ander moet worden losgelaten.
Enkele
ministers zijn van mening
dat mensen een 'waardige dood' moeten kunnen sterven. Maar is er wel
zoiets
als een 'waardige dood?' Zou het niet beter zijn te spreken van een
rustige
en pijnloze dood, want dat beoogt euthanasie toch?
God heeft het bepaald: "Het loon
dat de zonde geeft is de dood," Romeinen 6:23; dat 'loon' is geen
positieve
zaak. Gelukkig staat er dan in dit Bijbelvers geen punt, er volgt nog
iets:
"Maar de genade, die God schenkt, is het eeuwige leven in Christus
Jezus,
onze Here." De Christen weet dat de dood overwonnen is door de dood
heen. De mens zal niet in dit leven met zijn eigen krachten en
middelen de dood overwinnen. God overwint de dood met de
opstandingskracht, die Hij in Christus reeds heeft gemanifesteerd!
5. Slot
Op grond van de Bijbel, het boek, waarvan wij geloven dat het God's Woord is stel ik: Er zal nooit een wettelijke regeling voor euthanasie moeten komen. Artsen, die patiënten doden, dienen gestraft te worden, want iemand, die een ander dood, zal zich daarvoor altijd voor een rechter moeten verantwoorden. Tenslotte: Wij zullen altijd al het mogelijke blijven doen om hen, die lijden, met respect en liefde tot de dood te verzorgen en hun lijden zoveel als mogelijk is, draaglijk te maken.
Ik eindig met het gebed dat God in zijn grote lankmoedigheid en barmhartigheid Nederland nog de tijd zal geven zich tot Hem te bekeren en op de ingeslagen weg terug te gaan.
Leusden, 19 februari 2001
Dit artikel is ook per e-mail en geschrift gratis beschikbaar.
Lees
het artikel, "Nederland,
keer terug op uw weg!"
Log aan: Nederland,
keer terug op uw weg!
Contact? E-mail.... Pastor T. J. de Ruiter